کوروش بزرگ: بنیان‌گذار نخستین امپراتوری ایران

کوروش دوم هخامنشی، که به نام کوروش بزرگ شناخته می‌شود، پادشاهی خردمند، فرماندهی توانمند، و بنیان‌گذار امپراتوری هخامنشی، نخستین امپراتوری گسترده در تاریخ بشر بود. دوران فرمانروایی او از حدود ۵۵۹ پیش از میلاد آغاز شد و تا ۵۳۰ پیش از میلاد ادامه یافت، و میراثی ماندگار از خود به‌جای گذاشت که هنوز هم الهام‌بخش میلیون‌ها نفر در سراسر جهان است.

زندگی اولیه و رسیدن به قدرت

کوروش در خاندان سلطنتی انشان زاده شد؛ دولتی تابع مادها. پدرش کمبوجیه یکم پادشاه پارس و مادرش ماندانا، شاهزاده‌ای از خاندان مادها بود. این پیوند خانوادگی، کوروش را به دو دودمان بزرگ ایرانی متصل می‌کرد. او در حدود سال ۵۵۰ پیش از میلاد علیه پادشاه ماد، آستیاگ، شورش کرد و با پیروزی در این نبرد، سلطنت ماد و پارس را متحد کرد و پایه‌های امپراتوری هخامنشی را بنا نهاد.

فرمانروایی فاتحانه، اما انسان‌دوستانه

کوروش با درایت سیاسی و توان نظامی، امپراتوری خود را به‌سرعت گسترش داد. او پادشاهی لیدیه (در غرب ترکیه امروزی) و سپس امپراتوری بابل نو را فتح کرد.

آنچه کوروش را از سایر فاتحان متمایز می‌سازد، انسان‌دوستی و احترام به فرهنگ‌ها بود. او در سال ۵۳۹ پیش از میلاد وارد بابل شد، بی‌آنکه ویرانی یا خون‌ریزی‌ای به بار آورد. کوروش نه‌تنها معابد و آیین‌های بومی را محترم شمرد، بلکه مردم را از ظلم و اسارت نجات داد.

منشور کوروش: نخستین اعلامیه حقوق بشر

یکی از ماندگارترین یادگارهای کوروش، منشور کوروش است؛ استوانه‌ای سفالی با نوشته‌هایی به زبان اکدی که اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. این منشور، آزادی ملت بابل، بازسازی معابد، و تضمین آزادی ادیان را بیان می‌کند.

بسیاری از پژوهشگران این سند را به‌عنوان نخستین اعلامیه حقوق بشر در تاریخ بشر می‌دانند. منشور کوروش الهام‌بخش بسیاری از متفکران و قانون‌گذاران در دوران معاصر نیز بوده است.

میراث فرهنگی و هویت ایرانی

کوروش نه‌تنها پادشاهی تاریخی، بلکه نماد افتخار، وحدت، و شکوه ملی ایرانیان است. از زمان خود تا به امروز، همواره مورد احترام پادشاهان، اندیشمندان، و مردم بوده است. مورخان یونانی همچون هرودوت و گزنفون او را ستوده‌اند، و در ایران امروز، کوروش نماینده‌ی فرهنگ ایرانی و شرافت تاریخی این سرزمین است.

آرامگاه کوروش در پاسارگاد، که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، همچنان پابرجاست و یکی از پرمراجعه‌ترین مکان‌های تاریخی ایران به شمار می‌آید. سادگی و عظمت این آرامگاه، بازتابی از شخصیت والای کوروش است.

مرگ و میراث جاودانه

کوروش در سال ۵۳۰ پیش از میلاد در نبردی در شرق امپراتوری‌اش جان سپرد؛ احتمالاً در آسیای مرکزی. پسرش، کمبوجیه دوم، جانشین او شد. اما میراث سیاسی، فرهنگی، و اخلاقی کوروش، راه را برای شکل‌گیری یکی از باشکوه‌ترین دوران‌های تاریخ بشر هموار کرد.

او تا به امروز نماد حکومت عادل، انسانی، و ملی‌گرا باقی مانده است. در دوران معاصر نیز، کوروش بزرگ الهام‌بخش جنبش‌های آزادی‌خواه، مدافعان حقوق بشر، و فرزندان وفادار ایران‌زمین است.

سخنی از تاریخ درباره کوروش:

«او رهبری بود که مردم را متحد کرد، فرهنگ‌ها را گرامی داشت، و با عدل حکومت کرد—او واقعاً پادشاه پادشاهان بود.»— هرودوت، مورخ یونانی